Druk, czyli tekst lub grafika umieszczona zazwyczaj na tkaninie lub papierze, a właściwie wielokrotne odbicie obrazu lub tekstu przy użyciu odpowiednich narzędzi, nie jest wynalazkiem współczesności.
Wynalezienie druku
Historia druku sięga tysiącleci, a obecnie wyłącznie unowocześniono metody drukowania. Nowoczesne technologie pozwalają nam obecnie na uzyskiwanie kopii dokumentów przy użyciu komputerów lub urządzeń drukujących.
Zanim powstały techniki drukarskie przypominające dzisiejsze, używano pieczęci do odciskania wzoru w miękkich materiałach. Wraz z zastosowaniem tuszu obraz można było przenosić na inne nośniki, początkowo głównie na tkaniny, jako technika zdobienia, później na papier. Matryca drukarska powstawała w postaci drewnianego bloku, grawerowanego technikami drzeworytniczymi. Z czasem zastąpiona została zestawami ruchomych czcionek, gdzie każdy znak wykonany był osobno, z drewna, ceramiki lub metalu.
Na powstanie druku wpłynęły stele, czyli kamienne pomniki nagrobne z pionowo ustawioną płytą, na której umieszczano płaskorzeźbę i inskrypcje. Stele wykorzystywano już w okresie starożytnym, przede wszystkim w starożytnym Egipcie i w Grecji. W Chinach natomiast obowiązywał zwyczaj ogłaszania cesarskich edyktów przy użyciu kamiennych stel.
Stele te zraszano wodą i odciskano tekst lub obraz przy pomocy bibuły na papierze. Z czasem bibułę przyciskano do kamienia workiem, który wypełniano zabarwionymi czarnym lub czerwonym tuszem materiałami. Wiele osób wychodzi z założenia, że estampaż był pierwowzorem druku.
Znaczenie wynalezienia druku
Wynalezienie druku umożliwiło przekazywanie pomysłów i dzielenie się wiedzą na niespotykaną dotąd skalę. Oprócz rozwoju drukowania tekstu opracowano nowe i tańsze metody reprodukcji obrazu, w tym litografię, sitodruk.
Historia druku, czyli jak powstał druk?
Pierwsze próby drukowania
Znana nam historia druku zaczyna się około 3500 roku p.n.e. Na Bliskim Wschodzie używano cylindrycznych pieczęci ze wzorem, który odbijano na powierzchni z mokrej gliny. Ok. 2400 roku p.n.e. w starożytnym Egipcie rządzonym przez faraonów pojawiły się pierwsze metody prymitywnego drukowania. Pismo i obrazy powielano wówczas przy użyciu glinianych stempli. Stemple te, wraz z wynalezieniem papirusu, trafiły ostatecznie na Bliski Wschód, a stamtąd do Chin.
Druk zawdzięczamy Chinom
Państwo Środka, czyli Chiny mogą poszczycić się wielowiekową historią i licznymi wynalazkami, które całkowicie zmieniły oblicze Ziemi. Między innymi to właśnie chińskim wynalazcom zawdzięczamy druk.
Chińskie pieczęcie
W Chinach używano pieczęci przynajmniej od dynastii Shang, już w drugim tysiącleciu p.n.e. W Zachodnim Zhou zestawy pieczęci połączono w bloki i zastosowano w glinianych formach do odlewów z brązu. Pod koniec III wieku p.n.e. pieczęcie były również używane do drukowania na ceramice. W dynastiach północnych Chin źródła tekstowe zawierają odniesienia do pieczęci drewnianych o długości do 120 znaków.
Pieczęcie miały charakter religijny. Taoiści używali pieczęci jako przedmiotów leczniczych, wywierających terapeutyczny wpływ na chorych. Używano ich również do stemplowania żywności, co działając jak talizman, również miało zapobiegać chorobom. Pierwsze dowody tych praktyk pojawiły się w kontekście buddyjskim w połowie V wieku. Wieki później stemple zostały użyte do stworzenia setek wizerunków Buddy.
Pieczęcie odgrywają znaczącą rolę również w dzisiejszych Chinach. Służą do sygnowania wszelkiego rodzaju dokumentów, są odpowiednikiem podpisu odręcznego w naszej kulturze.
Bloki kamienne i brązowe
Do drukowania tkanin używano bloków kamiennych i brązowych. Archeologiczne dowody zostały wykopane w Mawangdui w grobowcu Króla Nanyue, skąd pochodzi manuskrypt wydrukowany na jedwabiu, natomiast bloki do drukowania na tkaninach zostały odkryte w Mashan zhuanchang w Jiangling, w prowincji Hubei.
W IV wieku zaczęła się praktyka tworzenia papierowych odcisków kamiennych rzeźb, takich jak modele kaligraficzne i teksty. Jednym z najwcześniejszych dowodów na to jest kamienny napis wycięty w odbiciu lustrzanym z początku VI wieku.
Druk techniką drewnianych bloków (200 n.e.)
Pierwszym sposobem drukowania na podłożu papierowym była druk drzeworytowy, znany dziś jako ksylografia. Był szeroko stosowany w całej Azji Wschodniej, zarówno jako metoda drukowania na tekstyliach, jak i później, pod wpływem buddyzmu, na papierze.
Jako metoda drukowania na tkaninie najwcześniejsze zachowane przykłady z Chin pochodzą z około 220 roku. Z kolei najbardziej znanym rodzajem japońskiej grafiki drzeworytowej jest Ukiyo-e. Większość europejskich zastosowań tej techniki druku na papierze jest określana terminem drzeworyt, z wyjątkiem książkowych bloków wyprodukowanych głównie w XV wieku.
Wynaleziony około 105 roku n.e. w Chinach papier stał się doskonałym nośnikiem druku. To właśnie za jego sprawą rozwinął się estampaż, czyli technika tworzenia kopii płaskorzeźb i napisów z brązu lub kamienia.
W VII w. n.e. także w Chinach zaczęto wykorzystywać odbitki drzeworytnicze, które pozwalały na odbijanie obrazów na materiałach i na papierze czerpanym, przy użyciu środków barwiących. W VIII w. n.e. powstał najstarszy znany nam drukowany tekst, czyli buddyjski zwój z zaklęciami. Najprawdopodobniej w 764 roku w Japonii wydrukowano buddyjską sutrę pochodzącą z koreańskiego zwoju w nakładzie aż 1 mln egzemplarzy. W IX wieku w Chinach wydrukowano zaś całą książkę „Sutra Diamentowa”, czyli chińskie tłumaczenie sanskryckiego tekstu.
Wynalezienie ruchomych czcionek
Około 1000 roku wynaleziono pojedyncze, ruchome czcionki początkowo ceramiczne lub wykonywane z drewna. Do XII wieku w Chinach stosuje się już metalowe, odlane z brązu ruchome czcionki. W XV wieku były już powszechnie stosowane w całych Chinach.
Ruchome czcionki ceramiczne
Czcionki ruchome zostały wynalezione w okresie Północnej Dynastii Song około 1041 roku przez pochodzącego z ludu Bi Shenga . Czcionki ruchome Bi Sheng wypalił z porcelany . Po jego śmierci wytwarzanie ceramicznych czcionek ruchomych było kontynuowane przez jego potomków. Kolejna wzmianka o ruchomych czcionkach pojawiła się w 1193 r.
Czcionki ceramiczne nie utrzymywały dobrze wodnego, chińskiego atramentu i miały dodatkową wadę, polegającą na tym, że ich wielkość zmieniała się czasami podczas procesu wypalania, co skutkowało nierównomierną wielkością i uniemożliwiło spopularyzowanie ich.
Ruchome czcionki drewniane
Bi Sheng opracował również drewniany czcionki ruchome, ale zostały one porzucone na rzecz czcionek ceramicznych ze względu na obecność nierówności w drewnie po nasiąknięciu tuszem. Jednak do XII wieku drewniane ruchome czcionki najwyraźniej dotarły do Imperium Tangutów na zachodzie. Tam Tangutowie wydrukowali Pomyślną Tantrę Związku Wszystkich Osiągnięć , 449-stronicowy tekst, uważany za najwcześniejszy zachowany przykład tekstu wydrukowanego przy użyciu drewnianych czcionek.
Wang Zhen, który żył w czasach dynastii Yuan , opisał drewniane ruchome czcionki w swojej Księdze Rolnictwa (Nongshu) z 1313 r.
Druk z drewnianymi czcionkami stał się stosunkowo powszechny w czasach dynastii Ming, a powszechny stał się w czasach dynastii Qing .
Ruchome czcionki metalowe
Metalowe czcionki ruchome pojawiły się w okresie późnych dynastii Song i Yuan. Ruchome czcionki z brązu były używane do drukowania banknotów i oficjalnych dokumentów zarówno przez dynastię Song, jak i Jin .
W okresie dynastii Jin wykonano miedziowane bloki z dwoma kwadratowymi otworami do osadzenia ruchomych znaków z brązu, każdy wybrany spośród 1000 różnych znaków, tak że każdy drukowany papierowy pieniądz miał inną kombinację oznaczeń. Miało to na celu zapobieganie podrabianiu banknotów. Kolejna próba drukowania pieniędzy z tego samego okresu jest w kolekcji Muzeum w Szanghaju ma dwie puste kwadratowe dziury w miejscu znaków Ziliao oraz Zihou, z powodu utraty dwóch ruchomych elementów miedzianych.
W 1234 r. w Goryeo w Korei użyto odlewanego ruchomych czcionek do wydrukowania 50-tomowych zalecanych tekstów obrzędowych, ale do dziś nie zachowały się żadne kopie. Najstarszą zachowaną książką wydrukowaną z metalowymi czcionkami jest Jikji z 1377 r. Ta forma metalowych ruchomych czcionek została opisana przez francuskiego uczonego Henri-Jean Martina jako „niezwykle podobna do książki Gutenberga”.
Czcionki ruchome z cyny są wspomniane w księdze Zao Huozi Yinshufa Wanga Zhena z 1298 roku, ale został uznany za niezadowalające z powodu niedokładności w procesie druku. Dopiero pod koniec XV wieku ruchomy czcionki z brązu zaczęto powszechnie stosować w Chinach.
Wynalazek Gutenberga
Na kartach historii i historii druku dosłownie złotymi literami zapisał się wynalazek Jana Gutenberga. W Moguncji ten niemiecki rzemieślnik, w latach 1452-1455 stworzył wynalazek pozwalający na masowe drukowanie pism na papierze. Wykorzystał on jednak w swoim druku znane wcześniej rozwiązania, jak ruchomą czcionkę, papier z Chin czy farbę drukarską. Stworzył w ten sposób mechanizm maszyny drukarskiej oparty o używaną w rolnictwie od czasów rzymskich prasę do wytłaczania oliwy z oliwek. W jego maszynie drukującej rewolucyjne jednak były litery – ruchome czcionki, które odlano ze stopu metali.
To Jan Gutenberg na swojej maszynie drukującej wydrukował Biblię Mazarina, znaną jako Biblię Gutenberga. Druk stanowił prawdopodobnie około 200 egzemplarzy – 165 wydrukowanych na papierze i 35 na pergaminie. Gutenberg jest oficjalnie uznawany za twórcę pierwszej przemysłowej metody druku w skali światowej.
Metody druku współcześnie
Druk offsetowy
Offset, czyli druk offsetowy jest szeroko stosowaną techniką drukowania, w której obraz jest przenoszony (off set to po angielsku przesunięcie) z płyty na gumowy obciąg, a następnie na powierzchnię drukowania. W połączeniu z procesem, który opiera się na odpychaniu oleju i wody, technika offsetowa wykorzystuje płaski nośnik obrazu, na którym drukowany obraz pozyskuje tusz z wałków farbowych, natomiast obszar niedrukowalny przyciąga warstwę wody, dzięki czemu obszary niedrukowalne są wolne od atramentu.
Sitodruk
Sitodruk ma swoje źródło w prostym wzornictwie, w szczególności z japońskiej formy barwienia tkanin – katazome. Nowoczesny proces sitodruku wywodzi się z patentów Samuela Simona z 1907 roku.
Fleksografia
Fleksografia (zwana także „drukiem powierzchniowym”), często nazywana „flekso”, jest metodą drukowania najczęściej stosowaną do opakowań (etykiety, taśmy, torby, pudełka, banery itp.).
Druk fleksograficzny uzyskuje się poprzez utworzenie lustrzanego wzorca obrazu jako reliefu 3D w gumie lub materiale polimerowym. Niewielka ilość atramentu jest osadzana na powierzchni płyty drukarskiej (lub cylindra drukującego) za pomocą cylindra rastrowego. Następnie powierzchnia do drukowania obraca się, stykając się z materiałem do drukowania, na który przenosi atrament.
Pierwotnie druk fleksograficzny miał niską jakość. Etykiety wymagające wysokiej jakości były do niedawna drukowane techniką offsetową. Poczyniono duże postępy w zakresie jakości fleksodruku głównie dzięki postępowi, jaki poczyniono w dziedzinie fotopolimerowych klisz drukarskich, w tym ulepszenia materiału kliszy i metody jej tworzenia. Stosuje się zwykle ekspozycję fotograficzną, a następnie wytrawianie chemiczne lub wymywanie wodą.
Bezpośrednie grawerowanie laserowe powierzchni umożliwia bezpośrednie naświetlanie płyt fotopolimerowych, podobnie jak technologia CTP to znaczy laserowego naświetlania płyt offsetowych wyparła tradycyjne klisze.
Nasza firma zajmuje się przygotowaniem do druku we wszystkich powyższych technologiach.